Sandzak

Sandzak je regija na granici Srbije i Crne Gore koja pokriva oko 8.000 km2, a njegovo srediste je Novi Pazar na cijoj opstini zivi oko 100.000 ljudi. Sandzak obuhvata opstine Priboj, Nova Varos, Pljevlja, Prijepolje, Sjenica, Tutin i Novi Pazar, u Srbiji, te Bijelo Polje (Akova), Berane, Rozaje i Plav u Crnoj Gori. Prema popisu stanovnistva Srbije 2002., Bosnjaci su vecina samo u tri opstine srbijanskog djela Sandzaka (Tutin, Sjenica i Novi Pazar).

Novi Pazar je nekada bio sjediste sandzaka, po cemu je regija i dobila ime. Sandzak je od 1578. do 1877. bio sastavni dio Bosne. Kao zasebna administrativna jedinica unutar Osnamsnkog carstva postojao je do Balkanskih ratova 1912., kada ulazi u sastav Srbije i Crne Gore. U naredne dvije godine Sandzak je napustilo oko 80.000 muslimana, a ubijeno ih je vise hiljada. U godinama koje su uslijedile ubijeno je jos nekoliko hiljada muslimana, a najzloglasniji pokolj zbio se u Sahovicima 1924., kada su ubijana i djeca u naruciju svojih majki. U toku Drugoga svjetskog rata stradalo je oko 15.000 muslimana Sandzaka, a cetnicki vodja Draza Mihajlovic naredio je njegovo "ciscenje" od muslimana. U tom ratu Sandzaklije su pokusale obnoviti svoju drzavotvronost formirajuci Antifasisticko vijece narodnog oslobodjenja Sandzaka, ali to komunisti nisu dopustili.

Iseljavanje muslimana iz Sandzaka u Tursku i Bosnu nastavljeno je i u vrijeme komunisticke vlasti pa se procjenjuje da danas u Turskoj zivi i do milion potomaka useljenika iz Sandzaka. Posebno tezak period za Sandzak bile su devedesete godine 20. st., kada je iz Sandzaka izbjeglo oko 80.000 uglavnom mladjih ljudi, a ubijeno nekoliko desetina. Stotine muslimana su bile kidnapovane i opljackane. Srbijanske su vlasti posebno pokusale iseliti sjeverozapadni Sandzak kako bi napravile etnicki prekid sa muslimanima Bosne. Padom rezima Slobodana Milosevica politicka pozicija Sandzackih bosnjaka bitno se popravila.

Novi Pazar je nekada bio razvijen grad jer se nalazio na glavnoj komunikaciji iz Istanbula ka zapadu. U vrijeme SFRJ sistematski je zaobilazen u svim razvonjim planovima pa se lokolano stanovnistvo moralo osloniti na vlastitu snalazljivost. Prema procjenama Muslimanskog nacinalnog vijeca Sandzaka 1993., u sandzaku je zivjelo oko 350.000 muslimana koji su cinili 66% ukupnog stanovnistva (530.000). Ostalo su Srbi i Crnogorci. Prema popisu stanovnistva iz 1991.g., pak muslimani cinili oko 54% od 420.000 Sandzaklija. Ove procjene su u znacajnom raskoraku sa podacima zvanicnog popisa stanovnistva u Republici Srbiji 2002. godine.

O vjerskom zivotu u Sandzaku brine se Mesihat Islamske zajednice Sandzaka na celu sa muftijom. Mesihat je, do sada, osnovao medresu u novom pazaru (sa zenskim odjeljenjem u Rozaju) i Fakultet za Islamske studije. Internacionalni Univerzitet u Novom Pazaru otvoren je 2002. godine a drzavni Univerzitet 2006 god.