Bošnjacki identitet

IDENTITET Bošnjaci iskazuju kroz:

narodne običaje i vjerovanja
- Vjerovanje u pravdu i sudbinu, poštovanje roditelja, kult komšije, gostoljubivost, čuvanje obraza i časti, halal (časna) i haram (zabranjena) zarada, milostinja (džumertanluk), hajrati (ulaganje svog bogatstva u opšta dobra), poštovanje starih ljudi i solidarnost pri smrtnim slučajevima.

tradicionalnu nošnju

umjetnost
- Najstariji spomenici materijalne kulture Bošnjaka iz predislamskog perioda su nadgrobni spomenici - stećci sa svojom jedinstvenom ornamentikom. Do današnjih dana, održao se veći broj stećaka na području sandžaćkih opština: Priboj, Prijepolje i Bijelo Polje.

narodnu dekorativnu umjetnost
– iskazane kroz zanatske vještine. Domaće zanatlije, u Sandžaku bile su poznate po izradi oružja sa najrazličitijim ukrasnim elementima, po predmetima u metalu (ibrici, čaše, pribor za kahvu, poslužavnici, fenjeri...) sa reljefnim šarama i rezbarijama, preuzetih arapskih i persijskih motiva, po vezu na platnu kao i u ćilimarstvu (sjenički ćilimi). U nizu umjetničkih zanata ističu se i lončarstvo i proizvodnjaukrasne kože – sahtijana.

kaligrafija (iluminacija knjiga)
- zauzima istaknuto mjesto u kulturnoj baštini Bošnjaka i dio je nacionalnog identiteta. Vajarstvo (kiparstvo) iskazano je. uglavnom, u plitkoreljefnim dekoracijama unutrašnjosti objekata i slikarstvo (naročito cvjetna i geometrijska ornamentika u džamijama).

arhitektura
- arhitektura je iskazana kroz spomenike kao što su Isa-begov hamam u Novom Pazaru (sredina XV stoljeća), Altun alem džamija u Novom Pazaru (prva polovina XVI stoljeća), Husein-pašina džamija u Pljevljima (druga polovina XVI stoljeća) i Sultan Valide džamija u Sjenici (krajem XIX stoljeća).

tradicionalnu bošnjačku ishranu
- slana jela: jahnija, musaka, ćuftad, boin, mantije, ćevapi, tatar-burek, paća-burek, birijan, đuveč, ćimbur, paća i dr. Od slatkih jela pomenućemo: halvu, ćeten halva, tatlije, baklave, kadaif, zerde, peljte, hašure, đunarije, dudove, gurabije i dr.

muzika
- vokalna tradicija ili narodno pjevanje je najrasprostranjeniji oblik muzičkog stvaralaštva. Pjevale su se i pjevaju epske, lirske i lirsko-epske pjesme /balade/sevdalinke.

Tokom mjeseca Ramazana (mjesec posta) ljudi su se sakupljali (u kahvama, poseci / posijela) i tokom noći slušali i pjevali tradicionalne bošnjačke duhovne pjesme kaside i ilahije. Kod Bošnjaka su njegovane posleničke, svatovske i ljubavne lirske pjesme.

Narodno pjevanje u ovom kraju javlja se kao jednoglasno i dvoglasno. Za Novi Pazar i Tutin karakteristično je jednoglasno pjevanje, dok peštersko-sjeničku visoravan odlikuje, pored jednoglasnog, i dvoglasno pjevanje. Najzastupljeniji oblik pjesama u ovom kraju bila je sevdalinka kroz koju se iskazuje čežnja kroz sevdah i dert (ljubav i tuga). Pjevana je u porodičnom krugu bez instrumentalne pratnje, a ređe na slavljima (uglavnom ženskim) bez ili sa instrumentalnom pratnjom (tamburica, karaduzen, saz...).

Književnost
-Književnost Bošnjaka je izražena u narodnom i umjetničkom staralaštvu. Usmenostvralaaštvo Bošnjaka dostiglo svoj najveći domet u epskom stvaralaštvu., čiji fond iznosi oko pola miliona stihova. Ispjevane su su stihu desetercu, najčešće bez rime. One se zovu još i kraješnice, jer se smatra da su potekle sa rubnih predjela turskog carstva, gdje su najčešće vođene borbe i bojevi opjevani.

Najpoznatiji epski pjevač iz Sandžaka je Avdo Međedović (1875-1953), autor čuvenog epa „Ženidba Smailagić Mehe'' (12.226 stihova), dugog kao „Ilijada'' i „Odiseja''.

Ostale vrste bošnjačkih narodnih umotvorina su: priče (hićaje), bajke, predanja, zagonetke, poslovice i anegdote.

U vrijeme osmanske vlasti na tlu Novopazarskog Sandžaka je živjelo više književnih stvaraoca koji su pisali poeziju i prozu na staroosmanskom i drugim orijentalnim jezicima.Posebno mjesto zauzimaju Ahmed Gurbi Baba iz Novog Pazara i Sabit Užičanin iz 17 stoljeća.. Na svom maternjem jeziku prilagođenim arapskim pismom (arebicom)Bošnjaci su stvarali tzv. alhamijado književnost. Od autora ove autohtone književnosti Bošnjaka izdvajamo Sulejmana Tabakovića i Ibrahima Biočaka iz 19 stoljeća.

Što se tiče savremenog književnog stvralaštva najpoznatije sandžačko književno ime je svakako Ćamil Sijarić (1913-1989).

U plejadu velikih imena mogu se ubrojati takođe Husein Bašić, Muhamed Abdagić, Ismet Rebronja, Safet Sijarić, Sinan Gudžević, Murat Baltić, a od mlađih stvaralaca valja pomenuti Fehima Kajevića, Refika Ličinu, Hoda Katala i dr.